Dla pacjenta

Leki refundowane pacjent może nabyć w aptece, która posiada zawartą umowę z NFZ na realizację recept.
 
Aby pacjent mógł w aptece otrzymać refundowany lek, wyrób medyczny lub środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, recepta, na której został on przepisany, powinna spełniać wymogi prawa określone w szczegółowych przepisach (w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept oraz ustawie z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne).
 
Na recepcie muszą znajdować się odpowiednie informacje dotyczące podmiotu w którym wystawiono receptę, osoby przepisującej leki, dane pacjenta oraz dane dotyczące przepisywanych leków. Poza imieniem i nazwiskiem pacjenta, jego danymi adresowymi, na recepcie musi być podany numer PESEL oraz data urodzenia pacjenta w przypadku, gdy nie można jej ustalić na podstawie innych danych zamieszczonych na recepcie.

Jeżeli pacjentowi przysługują uprawnienia dodatkowe, na recepcie powinien zostać umieszczony właściwy kod. 

Na recepcie naniesiona musi być również data wystawienia, data realizacji (jeżeli jej nie określono – znak X) oraz zostać opatrzona podpisem osoby wystawiającej receptę.

Jeżeli recepta została wystawiona w sposób błędny, niekompletny lub niezgodny z ustawą, osoba wystawiająca receptę dokonuje poprawek na tej recepcie. Każda poprawka wymaga dodatkowego złożenia własnoręcznego podpisu i odciśnięcia pieczątki albo nadrukowania - przy poprawianej informacji - danych identyfikujących osobę wystawiającą receptę papierową. W przypadku recepty elektronicznej wystawionej z błędem, uniemożliwiającym jej realizację, konieczne jest anulowanie   e-recepty przez osobę wystawiającą i wystawienie nowej.
 
Osoba wypisująca lek refundowany umieszcza na recepcie informacje o leku:

• nazwę międzynarodową leku lub nazwę handlowa produktu leczniczego,
• postać w jakiej ma zostać wydany,
• dawkę,
• ilość leku,
• sposób dawkowania.

Błędnie lub niekompletnie wstawiona recepta uniemożliwia wydanie leku z apteki. Tylko w wybranych przypadkach istnieje możliwość realizacji niepoprawnie wystawionej recepty.

Przepisy dopuszczają realizacje recepty na której nie wpisano (wpisano je w sposób nieczytelny, błędny lub niezgodny z przepisami):

Kodu uprawnień dodatkowych pacjenta – farmaceuta określa go na podstawie okazanego dokumentu, za wyjątkiem kodu uprawnień „S”(senior), DZ (dziecko), C (ciężarne); WE (weteran poszkodowany z 30% uszczerbkiem na zdrowiu), WP (żołnierz zawodowy).

Postaci leku – osoba wydająca może ją określić na podstawie posiadanej wiedzy;
Dawki leku – pacjentowi zostanie wydana najmniejsza dawka dopuszczona do obrotu;

Sposobu dawkowania – osoba wydająca wydaje ilość produktu leczniczego, która nie jest większa od ilości zawartej  czterech najmniejszych opakowaniach określonych w wykazie - w przypadku produktu podlegającego refundacji, albo w czterech najmniejszych opakowaniach dostępnych w obrocie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej - w przypadku pozostałych produktów, a w przypadku leku recepturowego - maksymalnie podwójną ilość tego leku.

Zasady te nie mają zastosowania do recepty, na której przepisano:

1. produkt leczniczy zawierający w swoim składzie środek odurzający lub substancję psychotropową, w stosunku do których sposób dawkowania musi być wpisany na recepcie zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii - w przypadku niespełnienia tego wymogu, na podstawie tak wystawionej recepty nie może zostać wydana jakakolwiek ilość produktu leczniczego zawierającego ten środek lub substancję,
2. produkt leczniczy, w tym lek recepturowy, do stosowania zewnętrznego na skórę - w przypadku tego rodzaju produktu cała przepisana na recepcie jego ilość może zostać wydana mimo nieokreślenia sposobu jego dawkowania, pod warunkiem określenia na tej recepcie częstotliwości stosowania tego produktu,
3. wyrób medyczny do diagnostyki in vitro - w przypadku tego rodzaju wyrobu cała przepisana na recepcie jego ilość może zostać wydana mimo nieokreślenia sposobu jego stosowania, pod warunkiem określenia na tej recepcie częstotliwości stosowania tego wyrobu

Ilości leku:

• produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego - w takim przypadku osoba wydająca przyjmuje, że jest to jedno najmniejsze opakowanie określone w wykazie, a w przypadku produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobów medycznych niepodlegających refundacji - jedno najmniejsze opakowanie dostępne w obrocie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
• produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego, przy czym określono sposób dawkowania i okres stosowania - w takim przypadku osoba wydająca przyjmuje obliczoną na tej podstawie ilość, jako ilość przepisaną przez osobę wystawiającą receptę,
• leku recepturowego - w takim przypadku osoba wydająca przyjmuje ilość odpowiadającą jednemu ryczałtowi.

Daty realizacji "od dnia"– przyjmuje się, że wpisano znak X;

Odpłatności – jeżeli lek występuje w jednej odpłatności, a nie wpisano X lub 100 % aptekarz wydający lek wydaje go stosując właściwą odpłatność, a jeżeli lek występuje w kilku odpłatnościach – za najwyższą określoną w wykazie leków refundowanych;

Data urodzenia w przypadku pacjenta do 18 r. ż., a nie można go ustalić na podstawie nr PESEL- farmaceuta ustala go na podstawie okazanego dokumentu.

Farmaceuta wydający leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne objęte refundacją ma obowiązek poinformować pacjenta o możliwości nabycia leku objętego refundacją, innego niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena detaliczna nie przekracza limitu finansowania ze środków publicznych oraz ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie.

Apteka ma obowiązek zapewnić dostępność tego leku.

Termin realizacji recepty nie może przekroczyć:

• 30 dni od daty jej wystawienia albo naniesionej na recepcie daty realizacji „od dnia”, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej - 365 dni;
• 7 dni od daty jej wystawienia albo naniesionej na recepcie daty realizacji „od dnia” dla recepty na antybiotyki w postaci preparatów do stosowania wewnętrznego i parenteralnego;
• 120 dni od daty jej wystawienia na:
  - produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego sprowadzane z zagranicy dla pacjenta w ramach importu docelowego
  - produkty immunologiczne wytwarzane indywidualnie dla pacjenta;
• 30 dni od daty jej wystawienia dla recepty na środki odurzające, substancje psychotropowe, preparaty zawierające te środki lub substancje oraz prekursory kategorii 1.

W przypadku realizacji recepty elektronicznej:

• po upływie 30 dni od daty jej wystawienia albo naniesionej na recepcie daty realizacji „od dnia”, recepta jest realizowana z wyłączeniem dni stosowania, które już upłynęły, licząc je od daty wystawienia recepty albo naniesionej na recepcie daty realizacji „od dnia”,
• pacjent od dnia realizacji recepty może otrzymać maksymalnie ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego niezbędną pacjentowi do 120-dniowego okresu stosowania wyliczonego na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania

- przy czym w przypadku produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego, wydawanego w opakowaniach, których wielkość uniemożliwia wydanie go w ilości niezbędnej do stosowania przez wyliczony okres, dopuszcza się wydanie go w ilości przekraczającej tę ilość, jednak nie więcej niż o jedno najmniejsze opakowanie.

W przypadku gdy na e-recepcie, przepisano ilość większą niż do 120-dniowego stosowania, kolejną ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego niezbędną do następnego 120-dniowego okresu stosowania pacjent może otrzymać po upływie 3/4 okresu, na który zrealizował receptę.

KATEGORIE DODATKOWYCH UPRAWNIEŃ PRZYSŁUGUJĄCYCH PACJENTOM UPRZYWILEJOWANYM

• AZ - uprawnieni pracownicy i byli pracownicy zakładów produkujących wyroby zawierające azbest otrzymują bezpłatnie leki związane z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście wyszczególnione w osobnym wykazie. 
  - Pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 7a ust. 1 ustawy z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest.
• IB - inwalidom wojennym oraz osobom represjonowanym, ich współmałżonkom pozostającym na ich wyłącznym utrzymaniu, wdowom i wdowcom po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych oraz osobach represjonowanych, uprawnionym do renty rodzinnej, cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki o kategorii dostępności "Rp" lub "Rpw" oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego objęte decyzją o refundacji, dopuszczone do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za wyjątkiem leków recepturowych, które wydawane są na podobnych zasadach jak dla ubezpieczonych.    
  - Pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 46 ust. 1 pkt 1-7 ustawy o świadczeniach.
• IW – inwalidzi wojenni, którym przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych zaopatrzenie w leki określone w obwieszczeniu refundacyjnym w zakresie kategorii- lek dostępny w aptece na receptę w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń.   
  - Pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 45 ustawy o świadczeniach.
• PO - Uprawnieni żołnierze lub pracownicy wojska w zakresie leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa oraz Weterani poszkodowani w działaniach poza granicami państwa w zakresie leczenia urazów lub chorób nabytych podczas wykonywania zadań poza granicami państwa.
  - Pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 44 ustawy o świadczeniach.
• WP – żołnierze zawodowi    Pacjent, o którym mowa w art. 624 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny, oraz żołnierz zawodowy, o którym mowa w art. 203 ust. 7 pkt 2 i art. 288 ust. 2 tej ustawy.
• ZK - Zasłużony Honorowy Dawca Krwi lub Zasłużony Dawca Przeszczepu pacjent, któremu przysługują bezpłatne, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych zaopatrzenie w leki określone w obwieszczeniu refundacyjnym w zakresie kategorii - lek dostępny w aptece na receptę w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń oraz preparaty z wykazu leków, które pacjent posiadający uprawnienie ZK może stosować w związku z oddaniem krwi lub w związku z oddaniem szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek albo narządów.   
  - Pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 43 ustawy o świadczeniach.
• S – pacjenci po ukończeniu 65. roku życia uprawnieni do bezpłatnych leków wymienionych w wykazie    - Pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 43a ust. 1 pkt 2 ustawy o świadczeniach.
• C – kobiety w ciąży albo połogu, którym przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki wymienione w wykazie. 
  - Pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 43b ust. 1 ustawy o świadczeniach.
• WE – weterani poszkodowani, których ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%. Przysługuje im bezpłatne zaopatrzenie w leki o kategorii dostępności "Rp" lub "Rpw" oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego objęte decyzją o refundacji, dopuszczone do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za wyjątkiem leków recepturowych, które wydawane są na podobnych zasadach jak dla ubezpieczonych.
  - Pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 46 ust. 1 pkt 8 ustawy o świadczeniach.
• DZ – pacjenci do ukończenia 18. roku życia uprawnieni do bezpłatnych leków wymienionych w wykazie.   
  - Pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 43a ust. 1 pkt 1 ustawy o świadczeniach

Osoby posiadające dodatkowe uprawnienia do zaopatrzenia w leki zobowiązane są do przedstawienia lekarzowi wypisującemu receptę oraz osobie realizującej dokument potwierdzający uprawnienia.

Pacjentom po ukończeniu 65. roku życia oraz dzieciom do ukończenia 18 roku życia przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne określone w wykazie, na podstawie recepty wystawionej:

• przez lekarza lub pielęgniarkę udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej  
• lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, albo dla osoby pozostającej we wspólnym pożyciu albo dla krewnych lub powinowatych w linii prostej, a w linii bocznej do stopnia pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa.

Bezpłatne zaopatrzenie w leki przysługuje również na podstawie recepty wystawionej w postaci elektronicznej przez:

• lekarza lub pielęgniarkę udzielających świadczeń opieki zdrowotnej:
  a) w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej lub
  b) z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej w ramach umowy, o której mowa w art. 159a (w ramach profili systemu zabezpieczenia, zakresów lub rodzajów świadczeń);
• lekarza udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej:
  a) w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu leczenia szpitalnego lub
  b) z zakresu leczenia szpitalnego w ramach umowy, o której mowa w art. 159a (w ramach profili systemu zabezpieczenia, zakresów lub rodzajów świadczeń)
  - w związku z zakończeniem leczenia szpitalnego.

Osoby uprawnione do wystawiania recept, przed wystawieniem recepty są obowiązane do dokonywania za pośrednictwem systemu, weryfikacji ilości oraz rodzaju przepisanych pacjentowi, leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, pod względem bezpieczeństwa oraz konieczności ich stosowania, biorąc pod uwagę recepty wystawione oraz zrealizowane dla tego świadczeniobiorcy.

W komunikacie Ministerstwo Zdrowia informuje, że  zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami recepta z uprawnieniem „DZ” i „S” nie może być wystawiona przez:

• lekarzy zatrudnionych w hospicjach i hospicjach domowych (zakres opieki paliatywnej i hospicyjnej),
• lekarzy realizujących świadczenia gwarantowane z zakresu świadczenia pielęgnacyjne i opiekuńcze w ramach opieki długoterminowej,
• lekarzy z centrów zdrowia psychicznego i szpitali psychiatrycznych,
• lekarzy z gabinetów prywatnych.

Recepty wystawione przez ww. lekarzy dla pacjentów ubezpieczonych są realizowane ze zniżką wynikającą z wykazu leków refundowanych, ale bez prawa do bezpłatnego zaopatrzenia w leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyroby medyczne.

Natomiast lekarz podstawowej opieki zdrowotnej może na podstawie przekazanej informacji przepisać leki bezpłatnie. Lekarz specjalista ma w dalszym ciągu możliwość przepisania leków refundowanych na zasadach ogólnych, przepisy dotyczące sposobu wystawiania recept, a także uprawnień do wystawiania recept pacjentom nie uległy w tym zakresie zmianie.

  
Wykaz bezpłatnych leków dla seniorów i dzieci jest dostępny na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia i w Dzienniku Urzędowym Ministra Zdrowia. Stanowi on część D1 i D2 obwieszczenia refundacyjnego. Bezpłatne leki przysługują pacjentom we wskazaniach określonych w decyzji o objęciu refundacją.
 
Aby apteka mogła zrealizować bezpłatnie leki dla seniora lub dziecka recepta musi być oznaczona przez osobę wystawiającą w polu „kod uprawnień dodatkowych” symbolem S lub DZ. Farmaceuta nie może dopisać na recepcie kodu uprawnień dodatkowych S. Odpłatność za leki jest oznaczona w taki sam sposób, jakby lek był przepisany na zasadach ogólnych.

Na jednej recepcie w postaci papierowej przepisuje się do pięciu produktów leczniczych gotowych lub środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, lub wyrobów medycznych albo jeden produkt leczniczy recepturowy, a na recepcie wystawionej w postaci elektronicznej - jeden produkt leczniczy lub środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, lub wyrób medyczny. W przypadku wystawienia więcej niż jednej recepty w postaci elektronicznej, osoba wystawiająca może, w celu usprawnienia ich realizacji, połączyć te recepty w pakiet.
 
Lekarz, lekarz dentysta, felczer, starszy felczer może przepisać dla jednego pacjenta jednorazowo maksymalnie:

• ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego niezbędną pacjentowi do 360-dniowego okresu stosowania wyliczonego na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania, przy czym na jednej recepcie w postaci papierowej ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego nie może przekraczać ilości niezbędnej do 120-dniowego stosowania;
• podwójną ilość leku recepturowego, z zastrzeżeniem że w przypadku produktów leczniczych w postaci mazideł, maści, kremów, żeli, past do stosowania na skórę można przepisać dziesięciokrotną ilość leku recepturowego, ustaloną na podstawie tych przepisów; jednorazowo może być wystawionych do 16 takich recept niezbędnych pacjentowi do maksymalnie łącznie 120-dniowego okresu stosowania.
   

Lekarz, lekarz dentysta, felczer, starszy felczer może wystawić do 12 recept w postaci papierowej na następujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczające łącznie 360 dni.
  
Pielęgniarka i położna może przepisać dla jednego pacjenta jednorazowo maksymalnie:

• ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, lub wyrobu medycznego niezbędną pacjentowi do 120-dniowego okresu stosowania wyliczonego na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania;
• ilość produktu leczniczego antykoncepcyjnego przeznaczoną do 60-dniowego stosowania - wyłącznie w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego.

Lek nieposiadający pozwolenia na dopuszczenie do obrotu lub niedostępny w obrocie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i sprowadzany z zagranicy oraz środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, mogą być wydawane pacjentowi za opłatą ryczałtową, za opakowanie jednostkowe, pod warunkiem wydania zgody na ich refundację przez ministra właściwego do spraw zdrowia.

Według obowiązujących przepisów pacjent może kontynuować leczenie farmakologiczne (opierające się na przepisywaniu leków) u swojego lekarza rodzinnego. Każdy lekarz może wystawić receptę na lek zgodnie z rozpoznaną u pacjenta w czasie badania przedmiotowego jednostką chorobową lub na podstawie dostępnej dokumentacji medycznej pacjenta, również na podstawie informacji od lekarza specjalisty.

Realizując zlecenia lekarskie w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji, pielęgniarki i położne spełniające wymagane kryteria i które ukończyły kurs specjalistyczny w tym zakresie mają prawo wystawiać recepty na leki, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia.

Pacjentowi przebywającemu i leczonemu w szpitalu należą się w ramach tego leczenia wszystkie niezbędne świadczenia – także leki, których zażywanie wynika z przyczyn hospitalizacji.
 
Przy wypisie ze szpitala lekarz powinien wystawić pacjentowi receptę na leki i zlecenia na środki pomocnicze lub wyroby medyczne będące środkami ortopedycznymi zlecone w karcie informacyjnej.
 

UWAGA!

Niedopuszczalne jest wypisywanie recept i zmuszanie pacjentów do wykupienia leków koniecznych do prowadzenia leczenia w szpitalu.

Kontakt: 42 275 48 79

Stan na dzień: 6 września 2024 r.

 
Źródło Wydział Gospodarki Lekami