Recepty i leki

18 październik 2010

RECEPTY I LEKI

Pacjent posiadający prawo do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych ma także prawo do refundowanych leków, środków specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych wydawanych na podstawie recepty.

Receptę na leki refundowane może wystawić:

lekarz,
lekarz dentysta,
felczer,
pielęgniarka
położna,
farmaceuta – recepty pro auctore pro familiae.

Refundacji podlegają leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego i wyroby medyczne, określone w Obwieszczeniach publikowanych przez Ministra Zdrowia na podstawie art. 37 ustawy o refundacji.

Lek, środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrób medyczny, dla którego wydana została decyzja administracyjna o objęciu refundacją w zakresie nadanej kategorii dostępności refundacyjnej, jest wydawany świadczeniobiorcy:

bezpłatnie,
za odpłatnością ryczałtową,
za odpłatnością w wysokości 30% albo 50% ich limitu finansowania

- do wysokości limitu finansowania i za dopłatą w wysokości różnicy między ceną detaliczną a wysokością limitu finansowania.

Jeżeli cena detaliczna leku jest wyższa niż limit finansowania (cena leku, do której obowiązuje określona w wykazie odpłatność), pacjent poniesie koszt powiększony o różnicę pomiędzy detaliczną ceną leku a limitem finansowania.

RECEPTY

Leki refundowane nabywane są w aptece, która posiada zawartą umowę z NFZ na realizację recept.

Aby pacjent mógł w aptece otrzymać refundowany lek, wyrób medyczny lub środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, recepta, na której został on przepisany, powinna spełniać wymogi prawa określone w przepisach (w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2020 r. w sprawie recept oraz ustawie z dnia 6 września 2001 r. Prawo farmaceutyczne.

Na recepcie muszą znajdować się odpowiednie informacje dotyczące świadczeniodawcy, osoby przepisującej leki, dane pacjenta oraz dane dotyczące przepisywanych leków. Poza imieniem i nazwiskiem pacjenta, jego danymi adresowymi, na recepcie musi być podany numer PESEL oraz data urodzenia pacjenta w przypadku, gdy nie można jej ustalić na podstawie innych danych zamieszczonych na recepcie.

Jeżeli pacjentowi przysługują uprawnienia dodatkowe, na recepcie powinien zostać umieszczony właściwy kod. Jeżeli pacjentowi takie uprawnienia nie przysługują – w miejscu przeznaczonym na ich wpisanie powinien zostać umieszczony znak X.

Recepta musi także posiadać datę wystawienia, datę realizacji (jeżeli jej nie określono – znak X) oraz zostać opatrzona podpisem osoby wystawiającej receptę.

Jeżeli recepta została wystawiona w sposób błędny, niekompletny lub niezgodny z ustawą, osoba wystawiająca receptę dokonuje poprawek na tej recepcie. Każda poprawka wymaga dodatkowego złożenia własnoręcznego podpisu i odciśnięcia pieczątki albo nadrukowania - przy poprawianej informacji - danych identyfikujących osobę wystawiającą receptę papierową. W przypadku recepty elektronicznej wystawionej z błędem, uniemożliwiającym jej realizację, konieczne jest anulowanie e-recepty przez osobę wystawiającą i wystawienie nowej.

Osoba wypisująca lek refundowany umieszcza na recepcie po adnotacji Rp:

nazwę międzynarodową leku lub nazwę handlowa produktu leczniczego,
postać w jakiej ma zostać wydany,
dawkę,
ilość leku,
sposób dawkowania.

Błędnie lub niekompletnie wypisana recepta skutkuje odesłaniem pacjenta do lekarza wystawiającego receptę.

Jeżeli na recepcie papierowej nie wpisano (wpisano je w sposób nieczytelny, błędny lub niezgodny z przepisami):

Kodu uprawnień dodatkowych pacjenta – farmaceuta określa go na podstawie okazanego dokumentu, za wyjątkiem kodu uprawnień „S”(senior), oraz C (ciężarne);
Postaci leku – osoba wydająca może ją określić na podstawie posiadanej wiedzy;
Dawki leku – pacjentowi zostanie wydana najmniejsza dawka dopuszczona do obrotu;
Sposób dawkowania - osoba wydająca wydaje maksymalnie taką ilość produktu leczniczego, w tym leku recepturowego innego niż określony w lit. b, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego, która nie jest większa od ilości zawartej w dwóch najmniejszych dostępnych w obrocie opakowaniach tego produktu, środka lub wyrobu, określonych w wykazie dla tego produktu, środka lub wyrobu, a w przypadku produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobów medycznych niepodlegających refundacji - ilość nie większą niż ilość zawarta w dwóch najmniejszych opakowaniach dopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, z wyłączeniem:
- przypadku, w którym sposób dawkowania musi być wpisany zgodnie z ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii,
- leku recepturowego do stosowania zewnętrznego na skórę, w przypadku którego realizacja recepty jest możliwa, jeżeli osoba wystawiająca określiła na tej recepcie częstotliwość stosowania;
Ilości leku:
- produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego - w takim przypadku osoba wydająca przyjmuje, że jest to jedno najmniejsze opakowanie określone w wykazie, a w przypadku produktów leczniczych, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobów medycznych niepodlegających refundacji - jedno najmniejsze opakowanie dostępne w obrocie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
- produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego, przy czym określono sposób dawkowania i okres stosowania - w takim przypadku osoba wydająca przyjmuje obliczoną na tej podstawie ilość, jako ilość przepisaną przez osobę wystawiającą receptę,
- leku recepturowego - w takim przypadku osoba wydająca przyjmuje ilość odpowiadającą jednemu ryczałtowi,
Daty realizacji "od dnia"– przyjmuje się, że wpisano znak X;
Odpłatności – jeżeli lek występuje w jednej odpłatności, a nie wpisano X lub 100 % aptekarz wydający lek wydaje go stosując właściwą odpłatność, a jeżeli lek występuje w kilku odpłatnościach – za najwyższą określoną w wykazie leków refundowanych;
Data urodzenia w przypadku pacjenta do 18 r. ż., a nie można go ustalić na podstawie nr PESEL- farmaceuta ustala go na podstawie okazanego dokumentu.

Farmaceuta wydający leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne objęte refundacją ma obowiązek poinformować pacjenta o możliwości nabycia leku objętego refundacją, innego niż lek przepisany na recepcie, o tej samej nazwie międzynarodowej, dawce, postaci farmaceutycznej, która nie powoduje powstania różnic terapeutycznych, i o tym samym wskazaniu terapeutycznym, którego cena detaliczna nie przekracza limitu finansowania ze środków publicznych oraz ceny detalicznej leku przepisanego na recepcie.

Apteka ma obowiązek zapewnić dostępność tego leku. Nie dotyczy to sytuacji, kiedy lekarz dokonał na recepcie adnotacji: "nie zamieniać".

TERMIN REALIZACJI RECEPT

30 dni od daty jej wystawienia albo naniesionej na recepcie daty realizacji „od dnia”, a w przypadku recepty w postaci elektronicznej - 365 dni;
7 dni od daty jej wystawienia albo naniesionej na recepcie daty realizacji „od dnia” dla recepty na antybiotyki w postaci preparatów do stosowania wewnętrznego i parenteralnego;
120 dni od daty jej wystawienia na:

produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego sprowadzane z zagranicy dla pacjenta na podstawie art. 4 albo art. 29a ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia,
produkty immunologiczne wytwarzane indywidualnie dla pacjenta;

30 dni od daty jej wystawienia dla recepty na środki odurzające, substancje psychotropowe, preparaty zawierające te środki lub substancje oraz prekursory kategorii 1.

W przypadku realizacji recepty elektronicznej:

po upływie 30 dni od daty jej wystawienia albo naniesionej na recepcie daty realizacji „od dnia”, recepta jest realizowana z wyłączeniem dni stosowania, które już upłynęły, licząc je od daty wystawienia recepty albo naniesionej na recepcie daty realizacji „od dnia”,
jednorazowo pacjent może otrzymać maksymalnie ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego niezbędną pacjentowi do 180-dniowego okresu stosowania wyliczonego na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania

przy czym w przypadku produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego, wydawanego w opakowaniach, których wielkość uniemożliwia wydanie go w ilości niezbędnej do stosowania przez wyliczony okres, dopuszcza się wydanie go w ilości przekraczającej tę ilość, jednak nie więcej niż o jedno najmniejsze opakowanie

KATEGORIE DODATKOWYCH UPRAWNIEŃ PRZYSŁUGUJĄCYCH PACJENTOM UPRZYWILEJOWANYM

IB (Inwalida Wojenny) – inwalidom wojennym oraz osobom represjonowanym, ich współmałżonkom pozostającym na ich wyłącznym utrzymaniu, wdowom i wdowcom po poległych żołnierzach i zmarłych inwalidach wojennych oraz osobach represjonowanych, uprawnionym do renty rodzinnej, cywilnym niewidomym ofiarom działań wojennych, żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki o kategorii dostępności "Rp" lub "Rpw" oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego objęte decyzją o refundacji, dopuszczone do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za wyjątkiem leków recepturowych, które wydawane są na podobnych zasadach jak dla ubezpieczonych.

IW (Inwalida Wojskowy) – pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 45 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, któremu przysługuje bezpłatne, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych zaopatrzenie w leki określone w obwieszczeniu refundacyjnym w zakresie kategorii- lek dostępny w aptece na receptę w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń.

ZK Zasłużony Honorowy Dawca Krwi lub Zasłużony Dawca Przeszczepu pacjent, któremu przysługują bezpłatne, do wysokości limitu finansowania ze środków publicznych zaopatrzenie w leki określone w obwieszczeniu refundacyjnym w zakresie kategorii - lek dostępny w aptece na receptę w całym zakresie zarejestrowanych wskazań i przeznaczeń oraz preparaty z wykazu leków, które pacjent posiadający uprawnienie ZK może stosować w związku z oddaniem krwi lub w związku z oddaniem szpiku lub innych regenerujących się komórek i tkanek albo narządów.

PO – pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 44 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.

AZ – uprawnieni pracownicy i byli pracownicy zakładów produkujących wyroby zawierające azbest otrzymują bezpłatnie leki związane z chorobami wywołanymi pracą przy azbeście wyszczególnione w osobnym wykazie.

WP - pacjent, o którym mowa w art. 133, art. 134, art. 135 ust. 1, art. 161, art. 164 ust. 1, art. 170 ust. 1 i art. 206 ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2015 r. poz. 827, z późn. zm.) oraz żołnierz zawodowy, o którym mowa w art. 24 ust. 7 pkt 2 i art. 67 ust. 3 ustawy z dnia 11 września 2003 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (Dz. U. z 2014 r. poz. 1414, z późn. zm.).

S - pacjenci posiadający uprawnienia określone w art. 43 a ustawy o świadczeniach z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych(pacjenci powyżej 75 roku życia).

C - pacjent posiadający uprawnienia określone w art. 43b ust. 1 ustawy o świadczeniach (kobiety ciężarne)

WE - weteranami poszkodowanymi, których ustalony procentowy uszczerbek na zdrowiu wynosi co najmniej 30%

Osoby posiadające dodatkowe uprawnienia do zaopatrzenia w leki zobowiązane są do przedstawienia lekarzowi wypisującemu receptę dokumentu potwierdzającego uprawnienia.

BEZPŁATNE LEKI DLA PACJENTÓW POWYŻEJ 75 ROKU ŻYCIA

Pacjentom po ukończeniu 75. roku życia, przysługuje bezpłatne zaopatrzenie w leki, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyroby medyczne określone w wykazie na podstawie recepty wystawionej przez lekarza lub pielęgniarkę udzielających świadczeń opieki zdrowotnej w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej albo lekarza posiadającego prawo wykonywania zawodu, który zaprzestał wykonywania zawodu i wystawił receptę dla siebie albo dla małżonka, osoby pozostającej we wspólnym pożyciu oraz krewnych lub powinowatych w linii prostej, a w linii bocznej do stopnia pokrewieństwa między dziećmi rodzeństwa.

Bezpłatne zaopatrzenie przysługuje również na podstawie recepty wystawionej w postaci elektronicznej przez:

lekarza lub pielęgniarkę udzielających świadczeń opieki zdrowotnej:

w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej
lub
z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej w ramach umowy, o której mowa w art. 159a;
lekarza udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej:

w ramach umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z zakresu leczenia szpitalnego
lub
z zakresu leczenia szpitalnego w ramach umowy, o której mowa w art. 159a- w związku z zakończeniem leczenia szpitalnego.

Osoby uprawnione do wystawiania recept przed wystawieniem recepty są obowiązane do dokonywania za pośrednictwem systemu, o którym mowa ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia, weryfikacji ilości oraz rodzaju przepisanych świadczeniobiorcy leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych, pod względem bezpieczeństwa oraz konieczności ich stosowania, biorąc pod uwagę recepty wystawione oraz zrealizowane dla tego świadczeniobiorcy.

Wykaz bezpłatnych leków dla seniorów jest dostępny na stronie internetowej Ministerstwa Zdrowia i w Dzienniku Urzędowym Ministra Zdrowia. Stanowi on część D obwieszczenia refundacyjnego. Bezpłatne leki przysługują pacjentom we wskazaniach określonych w decyzji o objęciu refundacją.

Aby apteka mogła zrealizować bezpłatnie leki dla seniora recepta musi być oznaczona przez osobę wystawiającą w polu „kod uprawnień dodatkowych” symbolem S. Farmaceuta nie może dopisać na recepcie kodu uprawnień dodatkowych S. Odpłatność za leki jest oznaczona w taki sam sposób, jakby lek był przepisany na zasadach ogólnych.

WARTO WIEDZIEĆ

Na jednej recepcie w postaci papierowej przepisuje się do pięciu produktów leczniczych gotowych lub środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, lub wyrobów medycznych albo jeden produkt leczniczy recepturowy, a na recepcie wystawionej w postaci elektronicznej - jeden produkt leczniczy lub środek spożywczy specjalnego przeznaczenia żywieniowego, lub wyrób medyczny. W przypadku wystawienia więcej niż jednej recepty w postaci elektronicznej, osoba wystawiająca może, w celu usprawnienia ich realizacji, połączyć te recepty w pakiet.

Lekarz, lekarz dentysta, felczer, starszy felczer może przepisać dla jednego pacjenta jednorazowo maksymalnie:

ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego niezbędną pacjentowi do 360-dniowego okresu stosowania wyliczonego na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania, przy czym na jednej recepcie w postaci papierowej ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyrobu medycznego nie może przekraczać ilości niezbędnej do 120-dniowego stosowania;
podwójną ilość leku recepturowego, ustaloną zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 6 ust. 10 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych określającymi produkty lecznicze, które mogą być traktowane jako surowce farmaceutyczne stosowane przy sporządzeniu leków recepturowych, z zastrzeżeniem że w przypadku produktów leczniczych w postaci mazideł, maści, kremów, żeli, past do stosowania na skórę można przepisać dziesięciokrotną ilość leku recepturowego, ustaloną na podstawie tych przepisów; jednorazowo może być wystawionych do 16 takich recept niezbędnych pacjentowi do maksymalnie łącznie 120-dniowego okresu stosowania.

Lekarz, lekarz dentysta, felczer, starszy felczer może wystawić do 12 recept w postaci papierowej na następujące po sobie okresy stosowania nieprzekraczające łącznie 360 dni.

Pielęgniarka i położna może przepisać dla jednego pacjenta jednorazowo maksymalnie:

ilość produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego, lub wyrobu medycznego niezbędną pacjentowi do 120-dniowego okresu stosowania wyliczonego na podstawie określonego na recepcie sposobu dawkowania;
ilość produktu leczniczego antykoncepcyjnego przeznaczoną do 60-dniowego stosowania - wyłącznie w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego.

FINANSOWANIE LEKÓW NIEDOPUSZCZONYCH DO OBROTU W POLSCE

Import docelowy polega na sprowadzaniu z zagranicy leków, które nie są dopuszczone do obrotu w Polsce, a są niezbędne dla ratowania życia lub zdrowia pacjenta. Dany produkt leczniczy jest sprowadzany z kraju, w którym jest on dopuszczony do obrotu. W Polsce nie może być dopuszczony do obrotu jego odpowiednik, czyli lek zawierający tę samą substancję czynną, postać i dawkę (moc).

Do Polski nie można sprowadzać leków, dla których wydano decyzje o odmowie wydania pozwolenia na dopuszczenie do obrotu, odmowie przedłużenia pozwolenia bądź decyzję o cofnięciu pozwolenia.

Zgodnie z art.39 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych pacjent otrzyma ww. lek z apteki, po wniesieniu opłaty ryczałtowej pod warunkiem wydania zgody na refundację przez Ministra Zdrowia.

KONTYNUACJA LECZENIA

Według obowiązujących przepisów pacjent może kontynuować leczenie farmakologiczne (opierające się na przepisywaniu leków) u swojego lekarza rodzinnego. Każdy lekarz może wystawić receptę na lek zgodnie z rozpoznaną u pacjenta w czasie badania przedmiotowego jednostką chorobową lub na podstawie dostępnej dokumentacji medycznej pacjenta, również na podstawie informacji od lekarza specjalisty.

Realizując zlecenia lekarskie w procesie diagnostyki, leczenia i rehabilitacji, pielęgniarki i położne spełniające wymagane kryteria i które ukończyły kurs specjalistyczny w tym zakresie mają prawo wystawiać recepty na leki, z wyłączeniem leków zawierających substancje bardzo silnie działające, środki odurzające i substancje psychotropowe, oraz środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego niezbędne do kontynuacji leczenia.

LEKI W TRAKCIE LECZENIA SZPITALNEGO

Pacjentowi przebywającemu i leczonemu w szpitalu należą się w ramach tego leczenia wszystkie niezbędne świadczenia – także leki, których zażywanie wynika z przyczyn hospitalizacji.

Przy wypisie ze szpitala lekarz powinien wystawić pacjentowi receptę na leki i zlecenia na środki pomocnicze lub wyroby medyczne będące środkami ortopedycznymi zlecone w karcie informacyjnej.

UWAGA!

Niedopuszczalne jest wypisywanie recept i zmuszanie pacjentów do wykupienia leków koniecznych do prowadzenia leczenia w szpitalu.

LEKI W ZAKŁADZIE OPIEKUŃCZO - LECZNICZYM

Rozporządzenie MZ z dnia 22 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych i opiekuńczych w ramach opieki długoterminowej, zobowiązuje zakłady opiekuńczo-lecznicze do zapewnienia rozmaitych świadczeń w tym - "leczenia farmakologicznego", czyli wszystkich leków, jakie pacjent musi przyjmować (bez względu na to czy są to leki zlecone po wypisie ze szpitala, czy te, które pacjent przyjmuje z powodu chorób przewlekłych, na które pacjent cierpi). Zatem ZOL zapewnia pacjentowi niezbędne leki przepisane przez lekarzy.

Informacje powiązane:
Informator o lekach
Serwis Ministerstwa Zdrowia na temat recept

Kontakt: 42 275 48 79

Stan na dzień: 1 czerwca 2021 r.

Źródło Wydział Gospodarki Lekami

Dla pacjenta