Dla pacjenta

Poradnik Dziennika Gazety Prawnej przypomina o prawie pacjenta do wyboru lekarza i szpitala, wskazuje, kiedy szpital może odmówić przyjęcia pacjenta, a także przypomina zasady przyjęć do szpitala. Cały poradnik znajdą Państwo w załączniku w wersji pdf oraz tekstowej.

Jaki jest zakres prawa pacjenta do wyboru szpitala i lekarza

• Nie w każdym przypadku placówka ma obowiązek przyjąć chorego na leczenie
• Powody odesłania muszą być uzasadnione na piśmie 
• Szpital nie może odmówić świadczeń pacjentowi, który wymaga natychmiastowej pomocy.

Jednym z podstawowych praw pacjenta jest możliwość wyboru szpitala, w którym chce być leczony. Może wybierać spośród wszystkich placówek na terenie całej Polski. Jeżeli jest ubez-s pieczony i może korzystać z nieodpłatnych świadczeń, powinien zwrócić się do szpitala, który ma zawartą umowę z NFZ na wykonywanie określonych usług medycznych. Uprawnienie do wyboru placówki jest gwarantowane ustawowo. Zapewnia je art. 30 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. 

Do szpitala tylko ze skierowaniem

Przyjęcie pacjenta do szpitala jest jednak uwarunkowane kilkoma czynnikami. Po pierwsze musi być zasadne. Chory kwalifikuje się do pobytu w placówce, gdy cel jego kuracji nie może być osiągnięty w żaden inny sposób, np. przez udzielenie porady przez specjalistę, który leczył go do tej pory. Po drugie, niezbędne jest skierowanie. Choremu może je wystawić każdy medyk. Może to być jego lekarz rodzinny lub każdy inny specjalista, także ten, który nie ma umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia. Pacjent ma prawo leczyć się na podstawie skierowania na terenie całego kraju, ponieważ nie obowiązuje rejonizacja. 

Odmowa udzielenia świadczeń z powodu miejsca zamieszkania chorego innego niż lokalizacja szpitala stanowi naruszenie jego uprawnień. W praktyce jednak zanim dokona się wyboru placówki, lepiej uzgodnić z lekarzem kierującym na terapię miejsce przyszłej hospitalizacji. 

Skierowanie takie nie jest wymagane jedynie od pacjentów przyjmowanych do szpitala w stanach nagłych, gdy nieudzielenie pomocy medycznej może skutkować utratą zdrowia lub życia. Chodzi o takie sytuacje, jak wypadek, nagły uraz, poród czy zatrucie. Należy pamiętać, że świadczeniami zdrowotnymi udzielanymi w sytuacjach nagłych nie będą takie, które co prawda ratują życie lub zdrowie, jednak stosowane są u chorych leczonych przewlekle, wymagających regularnego poddawania się zabiegom medycznym.

Ciężarna będzie zawsze przyjęta

Prawo do bezpłatnych świadczeń w szpitalach, które mają zawartą umowę z NFZ, mają tylko osoby ubezpieczone. Szpital nie może jednak odmówić bezpłatnego leczenia pewnym grupom pacjentów w sytuacjach zagrożenia zdrowia i życia, mimo że nie mają ubezpieczenia zdrowotnego. 

Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, bezpłatne świadczenia w szpitalu przysługują osobom nieubezpieczonym posiadającym obywatelstwo polskie i zamieszkałym na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, które spełniają kryterium dochodowe określone w przepisach o pomocy społecznej. W ich przypadku dokumentem potwierdzającym prawo do bezpłatnych świadczeń w szpitalu jest decyzja wójta (burmistrza, prezydenta) gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania. Jej uzyskaniem zajmuje się ośrodek pomocy społecznej lub uprawniony pracownik szpitala. Na podstawie tej decyzji mogą korzystać ze świadczeń do 90 dni. Prawo do bezpłatnych świadczeń mają także dzieci nieubezpieczonych rodziców do ukończenia 18. roku życia i kobiety w okresie ciąży, porodu i połogu. 

Kiedy szpital może odmówić

Prawo pacjenta do wyboru dowolnego zakładu leczniczego na terenie całego kraju nie jest jednak nieograniczone. Pacjent może spotkać się z odmową przyjęcia w wybranej przez siebie placówce w dniu, kiedy zgłasza się do niej, a ta nie dysponuje np. wolnymi łóżkami lub wyczerpała limit przyjęć przyznany przez NFZ. Takie działanie jest uzasadnione jednak tylko wtedy, gdy chory nie wymaga natychmiastowej pomocy. Nie wolno bowiem odmówić przyjęcia osobie w stanie nagłym, która wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej i pozostawienia w szpitalu.

Jedynie w przypadku gdy chory został skierowany niewłaściwie (np. niezgodnie z profilem szpitala), a po udzieleniu potrzebnej pomocy doraźnej nadaje się do dalszego transportu, lekarz dyżurny może odesłać go do innej placówki medycznej, po uprzednim upewnieniu się co do możliwości umieszczenia tam chorego. 

W sytuacji gdy do szpitala zgłasza się osoba, której stan nie zagraża jej zdrowiu lub życiu oraz nie wymaga natychmiastowej pomocy, placówka może odmówić jej przyjęcia. Pacjent musi być jednak wpisany na listę osób oczekujących w kolejce medycznej. Świadczeniodawca powinien odnotować jego dane, rozpoznanie oraz wskazać mu termin udzielenia świadczenia. Jednak w razie pogorszenia się stanu zdrowia chorego czekającego na udzielenie świadczenia w kolejce, powinien być ustalony dla niego nowy termin przyjęcia na leczenie.

Pacjent, który spotkał się z nieuzasadnioną odmową przyjęcia, ma możliwość skierowania skargi do dyrektora szpitala, w którym doszło do takiej sytuacji, odpowiedniego ze względu na jego miejsce zamieszkania, oddziału wojewódzkiego NFZ, organu nadzoru nad szpitalem lub do rzecznika praw pacjenta.

Lekarza prowadzącego się nie wybiera

Pacjent ma prawo do wyboru szpitala, ale nie lekarza prowadzącego leczenie. Takiej możliwości nie przewiduje obecny stan prawny, jeżeli chory leczy się w ramach ubezpieczenia zdrowotnego. Wybór specjalisty (np. chirurga, który wykona zabieg) jest możliwy tylko w prywatnej jednostce, ale spełnienie takiego żądania może się wiązać z dodatkowymi kosztami 

Jeżeli pacjent ma wątpliwości związane z jego leczeniem, może domagać się od lekarza, który udziela mu świadczeń, aby ten zasięgnął opinii innego specjalisty lub zwołał konsylium lekarskie. Takie prawo przysługuje mu na podstawie art. 6 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta (Dz.U. z 2009 r. nr 52, poz. 417 z późn. zm.). Jednak lekarz może odmówić zwołania konsylium lekarskiego lub zasięgnięcia opinii innego lekarza, jeżeli uzna to żądanie za bezzasadne. 

Oznacza to, że lekarz nie musi o nią występować, jeżeli zgodnie z jego najlepszą wiedzą postawiona diagnoza i zaproponowane postępowanie terapeutyczne są prawidłowe i najbardziej korzystne dla pacjenta, a o innych metodach leczenia pacjent już został szczegółowo poinformowany. Informację o wniosku pacjenta oraz ewentualną odmowę lekarz odnotowuje w dokumentacji medycznej. 

Podstawa prawna: Art. 30 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2008 r. nr 164. poz. 1027 z późn. zm.). Art. 6 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i rzeczniku praw pacjenta (t.j. Dz.U. z 2012 r.. poz. 159 z późn. zm.).

Zasady przyjęć do szpitala

• Izba przyjęć działa codziennie i całodobowo
• Obowiązuje skierowanie wydane przez lekarza
• Bez skierowania udzielane są świadczenia w trybie nagłym.
• Pacjent zgłaszający się ze skierowaniem powinien zostać zbadany przez lekarza dyżurnego w izbie przyjęć
• W przypadku stwierdzenia wskazań do hospitalizacji lekarz dyżurny kieruje chorego na właściwy oddział
• Pacjentowi, który nie został zakwalifikowany do leczenia szpitalnego lub został skierowany do przyjęcia w terminie późniejszym, lekarz dyżurny udziela doraźnej pomocy 

Do szpitala bez druku ZUS RMUA

Dla osób ubezpieczonych leczenie w szpitalu jest bezpłatne. Od 1 stycznia br. zgłaszając się do izby przyjęć szpitala, nie muszą już potwierdzać swoich uprawnień do bezpłatnych świadczeń. Prawie wszystkie szpitale mają już dostęp do systemu Elektronicznej Weryfikacji Uprawnień Swiadczeniobiorców (eWUŚ), który umożliwia szybkie sprawdzenie online, czy choremu przysługuje bezpłatna hospitalizacja. Szpital nie może więc odmówić przyjęcia ze względu na brak papierowego dowodu ubezpieczenia. Sprawdzenie uprawnień chorego do świadczeń odbywa się na podstawie numeru PESEL. Pacjent, zgłaszając się na leczenie w szpitalu, musi mieć więc ze sobą dowód tożsamości. Jeżeli system eWUŚ nie potwierdza jego uprawnień do bezpłatnego leczenia, a chory jest pewny, że jest ubezpieczony, może złożyć w izbie przyjęć stosowne oświadczenie.

Pacjent powinien znać swoje prawa

Trzy pytania do eksperta. ADW. ANNA ZUBKOWSKA-ROJSZCZAK z Kancelarii Adwokackiej Anny Zubkowskiej

• W jakich okolicznościach szpital ma prawo odmówić pacjentowi udzielenia świadczeń? 

Podmiot leczniczy - w tym szpital - nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego osobie, która potrzebuje go natychmiast ze względu na zagrożenie życia lub zdrowia. W takiej sytuacji nie ma możliwości odmowy przyjęcia pacjenta, nawet jeśli szpital przekroczył już limity świadczeń zakontraktowanych z Narodowym Funduszem Zdrowia i niezależnie od sytuacji prawnej zainteresowanego. Nie ma znaczenia okoliczność, że pacjent nie ma prawa do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, albo - w przypadku prywatnych zakładów t- środków na opłacenie niezbędnego świadczenia. W pozostałych przypadkach szpital ma prawo odesłać chorego, ale powinien wskazać miejsce, gdzie ma realną możliwość uzyskania świadczenia. W razie braku możliwości udzielania procedury, której wymaga pacjent w stanie nagłym, należy zapewnić pacjentowi możliwość uzyskania świadczenia u innego świadczeniodawcy. Jeżeli szpital nie dysponuje w chwili zgłoszenia się chorego wolnym miejscem, ma obowiązek zorganizowania udzielenia świadczenia zgodnie z przepisami i prawami pacjenta. Uchybienia lekarza w tym zakresie obciążają szpital jako jednostkę organizacyjną. Jeżeli szpital nie może zapewnić żądanego świadczenia, powinien zapewnić fachowy transport, a jeżeli nie dysponuje własną karetką, powinien zwrócić się w tym zakresie do pogotowia. 

• Czy wystarczy ustna odmowa przyjęcia na leczenie, czy też należy na piśmie uzasadnić jej powód?

W przypadku odmowy przyjęcia do szpitala pacjent otrzymuje pisemną informację o rozpoznaniu choroby, wynikach przeprowadzonych badań, przyczynie odmowy przyjęcia, zastosowanym postępowaniu lekarskim oraz ewentualnych zaleceniach. Wskazanie przyczyny nie-przyjęcia musi być odnotowane w specjalnej księdze odmów przyjęć i porad ambulatoryjnych udzielanych w izbie przyjęć szpitala. 

• Jakie mogą być dla szpitala konsekwencje nieuzasadnionej odmowy udzielenia świadczeń?

 Odmowa przyjęcia osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego lub pacjenta urazowego przez szpitalny oddział ratunkowy skutkuje zastosowaniem kary umownej określonej w umowie o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej lub niezwłocznym rozwiązaniem tej umowy. Jeżeli szpital nie ma możliwości przyjęcia pacjenta w stanie nagłym, ma obowiązek zorganizowania transportu do najbliższego podmiotu udzielającego świadczeń opieki zdrowotnej w odpowiednim zakresie. Należy podkreślić, że dopełnienie bądź niedopełnienie obowiązku zapewnienia transportu pacjenta ma kluczowe znaczenie przy określeniu zakresu ewentualnej odpowiedzialności. Podobnie kształtuje się odpowiedzialność w przypadku nieuzasadnionej odmowy udzielenia świadczenia.

 Powrót